در دنیای تجارت بین‌الملل، یکی از دغدغه‌های اصلی بازرگانان و واردکنندگان، فرآیند ترخیص کالا از گمرک است. اغلب افراد برای تسهیل این فرآیند به واسطه‌ها و کارشناسان گمرکی روی می‌آورند، اما سوالی که ممکن است برای بسیاری پیش بیاید این است که آیا ترخیص کالا بدون واسطه ممکن است؟ در این مقاله، به بررسی امکان‌پذیری ترخیص مستقیم کالا از گمرک بدون نیاز به افراد واسطه خواهیم پرداخت و نکات مهمی را برای کسانی که به دنبال راه‌حل‌های خودکفایی در این زمینه هستند، مطرح خواهیم کرد.
مراحل ترخیص کالا از گمرک پیچیده است که برای واردات یا صادرات هر نوع کالا باید طی شود. اولین قدم در این مسیر، ثبت اظهارنامه کالا در سامانه EPL است. این فرآیند به صورت آنلاین انجام می‌شود و نیازی به مراجعه حضوری نیست. پس از ثبت اظهارنامه، واردکننده یا نماینده قانونی باید مدارک مختلفی مانند فاکتور خرید، گواهی مبدأ، مجوزهای قانونی و سایر مستندات مربوط به کالا را ارائه دهد تا گمرک بتواند آنها را بررسی کند. در این مرحله، دقت در وارد کردن اطلاعات برای جلوگیری از مشکلات مالی و تأخیرهای احتمالی بسیار اهمیت دارد.
پس از تکمیل مرحله ثبت اظهارنامه، کالا وارد مرحله احراز هویت می‌شود. در این مرحله، گمرک با بررسی مدارک، شماره ثبت یا کوتاژ به کالا اختصاص می‌دهد. سپس کالا وارد مسیر بررسی و کنترل می‌شود. بسته به مسیر انتخابی، ممکن است کالا نیاز به بررسی‌های دقیق‌تری از سوی کارشناسان گمرکی داشته باشد. این فرآیند ممکن است کالا را به یکی از سه مسیر سبز، زرد یا قرمز هدایت کند که هرکدام نیاز به ارزیابی دقیق‌تری دارند. در صورت تایید، کالا وارد مرحله اخذ مجوزهای لازم می‌شود که شامل گواهی‌های بهداشت، استاندارد و سایر مجوزهای تخصصی است.
در نهایت، پس از تایید نهایی، واردکننده باید هزینه‌های مربوط به ترخیص کالا را پرداخت کرده و سند ترخیص را دریافت کند. پس از آن، کالا وارد انبار گمرک می‌شود و صاحب کالا می‌تواند پس از پرداخت هزینه‌های انبارداری و تسویه حساب با شرکت حمل و نقل، اقدام به بارگیری و خروج کالا از گمرک کند. این مراحل تضمین می‌کند که فرآیند ترخیص کالا به درستی و بدون مشکلات حقوقی انجام شود.
وزارت صمت در راستای تسهیل فرآیند واردات کالا، بخشنامه‌ای صادر کرده که به موجب آن، امکان واردات برخی کالاها بدون کارت بازرگانی برای واحدهای تولیدی فراهم می‌شود. طبق این بخشنامه، واردات ماشین‌آلات، تجهیزات، قطعات و اجزاء مربوطه به صورت یک‌بار و برای مدت معین (حداکثر شش ماه) بدون نیاز به کارت بازرگانی ممکن است. این مدت زمان در صورت داشتن شرایط لازم قابل تمدید است و هدف آن تسهیل فرآیند واردات برای واحدهای تولیدی است که به قطعات اولیه نیاز دارند.
واحدهایی که می‌توانند از این تسهیلات استفاده کنند، شامل دارندگان پروانه بهره‌برداری، افرادی که جواز تاسیس با پیشرفت قابل قبول دارند و واحدهای تولیدی با مجوزهای خاص هستند. در این شرایط، این واحدها قادر خواهند بود بدون کارت بازرگانی به واردات قطعات اولیه و تجهیزات بپردازند. با این حال، واحدهایی که نیاز به واردات مستمر دارند، باید کارت بازرگانی دریافت کنند. همچنین، برای یکپارچه‌سازی فرآیندها و جلوگیری از صدور چندین مجوز برای یک واحد، سامانه‌های جامع تجارت در حال توسعه هستند تا تمامی اطلاعات در یک شبکه یکپارچه قابل پیگیری باشد.
اگرچه کارت بازرگانی یکی از الزامات برای واردات کالا به کشور است، اما راه‌هایی برای واردات کالا بدون داشتن آن وجود دارد. اولین راهکار، همکاری با شرکت‌های بازرگانی و حمل‌ونقل بین‌المللی است که می‌توان از کارت بازرگانی آنها برای انجام تشریفات گمرکی و ترخیص کالا استفاده کرد. این روش برای کسانی که به دنبال واردات کالا از کشورهای مختلف از جمله چین، امارات یا کشورهای اروپایی هستند، مناسب است.
راه دیگری که برای واردات کالا بدون کارت بازرگانی وجود دارد، استفاده از کارت بازرگانی ترخیص‌کاران معتبر است. با این حال، این روش ریسک‌های خاص خود را دارد؛ زیرا در صورت عدم اعتماد به ترخیص‌کار یا نداشتن تسلط به فرآیندهای گمرکی، ممکن است به مشکلات مالی و حقوقی برخورد کنید. علاوه بر این، در موارد خاصی مانند واردات کالای شخصی یا نمونه (سمپل) به صورت موقت، قانون تجارت ایران امکان واردات بدون کارت بازرگانی را فراهم کرده است. با این حال، توصیه می‌شود پیش از اقدام به چنین وارداتی، با کارشناسان این حوزه مشورت کنید تا از مشکلات قانونی و گمرکی جلوگیری شود.